Rất thường xuyên, mình thấy những đứa trẻ bị khiển trách khi chúng không thể kiểm soát hành vi và cảm xúc của mình.
Con được kỳ vọng phải giữ được bình tĩnh, phải vui vẻ, không bực tức, không được biểu lộ sự tức giận và nhanh chóng bình tĩnh hoặc nguôi giận khi cơn giận đến hoặc ngưng khó chịu.
Nếu con không thể làm, con có thể bị coi là “khó khăn trong việc tự điều chỉnh cảm xúc”.
Vấn đề là thế này: Tự điều chỉnh là một quá trình phát triển, không phải tự nhiên mà có. Cũng giống như đừng bao giờ mong đợi một đứa trẻ biết chạy trước khi biết đi.
Con không thể tự điều chỉnh cho tới khi chúng trải qua một quá trình được cùng-điều-chỉnh (co-regulate) cùng với cha mẹ hết lần này tới lần khác. Và trừ khi đứa trẻ sinh ra đã có bộ não và hệ thống thần kinh hoàn chỉnh, con sẽ không bao giờ tự mình đạt được sự điều tiết đó.
Hãy nghĩ đi, đã bao giờ bạn nghe thấy một đứa trẻ 4 tuổi nói “Con rất tức giận khi bị em đánh. Con phải bình tĩnh lại. Con chỉ định vào bếp lấy nước uống và hít thở sâu”. OK, người lớn chúng ta còn chưa chắc đã làm được điều đó.
Cùng-điều-chỉnh là quá trình bắt đầu từ khi con sinh ra. Khi trẻ không thoải mái, chúng ta ôm con, lắc lư, cho con bú… đó chính là cách chúng ta giúp con điều chỉnh cảm xúc của mình.
Khi trẻ toddler tức giận vì không thể có được món đồ chơi mình muốn, chúng ta đồng cảm với con, ngồi xuống với con, lấy thứ gì đó cho con uống và xoa nhẹ vào lưng con - đó chính là cách chúng ta đang giúp con điều chỉnh cảm xúc và sau đó là hành vi của mình.
Khi một đứa trẻ mẫu giáo khó chịu vì không muốn đi học vào buổi sáng, chúng ta ngồi xuống nhìn vào mắt con, giúp con hít thở sâu, lắng nghe con nói vì sao con không muốn… đó chính là cách chúng ta đang giúp con điều chỉnh và sau đó là hành vi của mình.
Khả năng tự điều chỉnh chỉ thực sự bắt đầu nhen nhóm khi con khoảng 4-5 tuổi. Và một số trẻ ở tuổi này có khả năng tự điều chỉnh nhưng có những trẻ thì không. Đó là điều hoàn toàn bình thường phụ thuộc vào tính khí của riêng từng trẻ. Cả 2 đều được coi là nằm trong phạm vi phát triển điển hình.
Sự tự điều chỉnh thực sự không được thiết lập đầy đủ cho tới khi chúng ta 20 tuổi (một số tài liệu thì cho rằng 25). Kể cả ở độ tuổi này, chúng ta vẫn có xu hướng tìm tới người khác để giúp chúng ta cảm thấy tốt hơn khi lo lắng, buồn rầu, tức giận.
Chúng ta giúp được một người lớn khác vượt qua sự bất an của họ và chúng ta thấy vui. Nhưng khi những đứa trẻ cần sự giúp đỡ thì sao? Mình chắc rằng có cha mẹ sẽ miễn cưỡng. Có cha mẹ thì không làm gì cả.
Có một suy nghĩ sai lầm đã hằn sâu trong nhiều thế hệ phụ huynh đó là sợ con mình trở nên yếu đuối. Sợ sự âu yếm, vỗ về hay an ủi sẽ làm suy yếu khả năng phục hồi cảm xúc của đứa trẻ. Đó thực sự là một trong những định kiến và nỗi lo sợ vô căn cứ.
Khi chúng ta yêu cầu một đứa trẻ phải tự điều chỉnh cảm xúc hành vi trước khi chúng sẵn sàng, chúng ta có thể làm chúng cảm thấy xấu hổ và ảnh hưởng tới lòng tự trọng của con. Nó cũng ảnh hưởng tới mối quan hệ giữa chính ta và con.
Bạn có thể không cần lúc nào cũng ở kè kè bên con để giúp con điều chỉnh hay là cùng-điều chỉnh. Điều đó cũng không sao cả. Nhưng bạn cần biết con chưa sẵn sàng để có thể tự làm. Và con cần bạn giúp để làm được điều đó!
Linh Phan/ Parenting Coach
Tin liên quan
Tags:
